Rozum i czucie

Od wieków toczy się w człowieku walka między „logos” i „pathos” – rozumem i czuciem. Często jest tak, że kiedy ludzie mówią, że coś wiedzą to tak naprawdę czują. W drugą stronę też to działa. Niektórzy kiedy nie potrafią podzielić się tym, co czują zaczynają dzielić się swoją wiedzą. Pierwszy przypadek prowadzi do ignorancji. Drugi świadczy o patologii uczuć.

Ten problem ma swoje odzwierciedlenie w życiu codziennym: w dyskusjach, sporach politycznych i światopoglądowych. Z jednej strony nie można zaprzeczyć temu, co i jak ktoś czuje. Czucie nie podlega ocenie moralnej. Odpowiedzialność bierze się jedynie za to, jakie uczucia wzbudza się w innych. Z drugiej strony każdy myślący człowiek wie, że czucie nie jest kryterium prawdy. Ja przez lata czułem, że ziemia jest płaska i bardzo się zawiodłem, gdy zrozumiałem, że taka nie jest. Niestety na pathos opierają się nasze instynkty, dlatego w mediach często przemawia się do uczuć, a nie do rozumu. Trudno jest bowiem manipulować człowiekiem na poziomie logiki (ta rządzi się twardymi prawami), ale już na poziomie wspomnień, wyobraźni i intuicji daje się to robić całkiem nieźle.

Kto kieruje się wyłącznie emocjami pobłądzi. Jeżeli ktoś w to nie wierzy niech czyta „Romea i Julię” Shakespeare’a. Tam uczucia sprowadziły na kochanków tragiczną śmierć. Kto polega jedynie na logice często nie zostanie zrozumiany. Zwłaszcza, jeżeli zignoruje uczucia drugiego człowieka. Taki wątek został przedstawiony w filmie „Equilibrium” z 2002 roku.

Rozum powinien być pokorny i szeroki w empatii w względem innych. Powinien rozumieć, że masa ciągnie w dół, a tylko nieliczni mają odwagę się jej przeciwstawić.

Logos i pathos pozostaną w nieustannym napięciu, bo mają różne cele i racje. Blaise Pascal pisał, że „serce ma swoje racje, których rozum nie zna”.

Rozum w naturalny sposób chce zaspokoić ciekawość prawdą. Odczuwanie natomiast czerpie przyjemność z emocjonalnego spełnienia. O tym, który scenariusz będzie rządził w naszym życiu, ostatecznie zależy od wolnej woli.